«Η μεσαία τάξη μοιάζει σήμερα όλο και περισσότερο με μία βάρκα σε επικίνδυνα νερά», αναφέρει έκθεση του ΟΟΣΑ (Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), που δόθηκε απόψε στη δημοσιότητα, με τίτλο: «Υπό πίεση: Η συνθλιμμένη μεσαία τάξη» και παρουσιάζει την κατάσταση στις χώρες – μέλη του Οργανισμού. «Τα μεσαία εισοδήματα αυξήθηκαν ελάχιστα, τόσο σχετικά όσο και σε απόλυτους όρους στις περισσότερες χώρες του ΟΟΣΑ. Συνολικά, τα τελευταία 30 χρόνια, το διάμεσο εισόδημα αυξήθηκε κατά ένα τρίτο λιγότερο από το μέσο εισόδημα του πλουσιότερου 10%.

Παράλληλα, το κόστος σημαντικών στοιχείων του τρόπου ζωής της μεσαίας τάξης αυξήθηκε ταχύτερα από τον πληθωρισμό», σημειώνει η έκθεση, προσθέτοντας ότι αυτό συνέβη σε ένα πλαίσιο αύξησης της εργασιακής ανασφάλειας, με τη μία στις έξι θέσεις απασχόλησης μεσαίου εισοδήματος να αντιμετωπίζουν υψηλό κίνδυνο από την αυτοματοποίηση.

«Περισσότερα από ένα στα πέντε νοικοκυριά με μεσαίο εισόδημα δαπανούν περισσότερα από όσα κερδίζουν. Η υπερχρέωση είναι μεγαλύτερη για τα μεσαία εισοδήματα από ότι για τα νοικοκυριά με χαμηλό και υψηλό εισόδημα».

Ο ΟΟΣΑ τονίζει ότι «μία ισχυρή και ευημερούσα μεσαία τάξη είναι καθοριστικής σημασίας για κάθε επιτυχημένη οικονομία και κοινωνία συνοχής». Η μεσαία τάξη «συντηρεί την κατανάλωση, οδηγεί μεγάλο μέρος των επενδύσεων στην εκπαίδευση, την υγεία και τον στεγαστικό τομέα και παίζει έναν ρόλο – κλειδί στη στήριξη των συστημάτων κοινωνικής προστασίας μέσω των εισφορών της στη φορολογία. Οι κοινωνίες με ισχυρή μεσαία τάξη έχουν χαμηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας, απολαμβάνουν υψηλότερα επίπεδα εμπιστοσύνης και ικανοποίησης από τη ζωή, καθώς και μεγαλύτερη πολιτική σταθερότητα και καλή διακυβέρνηση», σημειώνει ο ΟΟΣΑ. Ωστόσο, τα τρέχοντα στοιχεία δείχνουν ότι το 10% με τα υψηλότερα εισοδήματα κατέχει σχεδόν το μισό του συνολικού πλούτου, ενώ το 40% με τα χαμηλότερα εισοδήματα κατέχει μόνο το 3%.

Στο τελευταίο κεφάλαιο της έκθεσης, ο ΟΟΣΑ παρουσιάζει μέτρα και πρωτοβουλίες πολιτικής για τη βελτίωση των προοπτικών και των ευκαιριών της μεσαίας τάξης που αφορούν στη βελτίωση της δικαιοσύνης του φορολογικού συστήματος, την αντιμετώπιση του αυξανόμενου κόστους διαβίωσης τόσο στη στεγαστική όσο και στην εκπαιδευτική αγορά, τη συγκρότηση δεξιοτήτων των νοικοκυριών της μεσαίας τάξης, τη μείωση των κινδύνων υπερχρέωσης και τη βελτίωση της πρόσβασης σε επιχειρηματικές ευκαιρίες.

Ο ΟΟΣΑ αναλύει διάφορους δείκτες στην περίοδο από την κρίση του 2008 έως το 2016 ή τα μέσα της τρέχουσας δεκαετίας, όπως την εξέλιξη των εισοδημάτων της μεσαίας τάξης, τη δυνατότητά της να αντεπεξέρχεται σε απρόβλεπτες δαπάνες ή να τα βγάζει πέρα, την υπερχρέωσή της και άλλους. Ως μεσαία τάξη θεωρεί τα νοικοκυριά με μεσαία εισοδήματα, τα οποία κυμαίνονται από το 75% έως το 200% του διάμεσου εισοδήματος. Τα νοικοκυριά με εισόδημα από το 75% έως το 100% του διάμεσου εισοδήματος χαρακτηρίζονται ότι έχουν χαμηλότερα μεσαία εισοδήματα, όσα έχουν από 100% έως 150% ότι έχουν μεσαία – μεσαία εισοδήματα και όσα έχουν από 150% έως 200% ότι έχουν υψηλότερα μεσαία εισοδήματα.

Εισόδημα

Τα εισοδηματικά επίπεδα των νοικοκυριών της μεσαίας τάξης διαφέρον βέβαια από χώρα σε χώρα, καθώς υπολογίζονται με βάση το διάμεσο εισόδημα κάθε χώρας. Για να ανήκει στη μεσαία τάξη, ένα πρόσωπο που ζει μόνο του θα έπρεπε να έχει ετήσιο εισόδημα από 3.757 έως 10.019 δολάρια στο Μεξικό και από 26.482 δολάρια έως 70.620 δολάρια στο Λουξεμβούργο (τα ποσά υπολογίζονται λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορές στην αγοραστική δύναμη το 2010). Στην Ελλάδα, τα εισοδήματα της μεσαίας τάξης για ένα μονοπρόσωπο νοικοκυριό κυμαίνονται από 7.894 έως 21.050 δολάρια και είναι τα χαμηλότερα μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών του ΟΟΣΑ.

Το διάμεσο εισόδημα μειώθηκε ή αυξήθηκε με ετήσιο ρυθμό χαμηλότερο από 1% σε 21 από τις 36 χώρες του ΟΟΣΑ μετά το 2008. Στην Ελλάδα, την Ιταλία, την Ιαπωνία, το Μεξικό, τη Σλοβενία και την Ισπανία, τα διάμεσα εισοδήματα στα μέσα της δεκαετίας του 2010 ήταν σημαντικά χαμηλότερα από ότι το 2008, αφού ληφθεί υπόψη ο πληθωρισμός. Στην περίπτωση της Ελλάδας, η μείωση ανερχόταν σε σχεδόν 6% ανά έτος. Μόνο σε έξι χώρες του ΟΟΣΑ η αύξηση του διάμεσου εισοδήματος ξεπέρασε κατά μέσο όρο το 2% ανά έτος.

Τα νοικοκυριά με μεσαίο εισόδημα είναι σχεδόν το ίδιο άτρωτα όπως αυτά με υψηλό εισόδημα στη μετάπτωσή τους σε κατάσταση σχετικής φτώχειας, δηλαδή κάτω από το 50% του εθνικού διάμεσου εισοδήματος Από το 2007 έως το 2015, το ποσοστό των νοικοκυριών που έπεσαν σε φτώχεια μέσα σε ένα έτος ήταν 2,1% κατά μέσο όρο, με τα ποσοστά να κυμαίνονται από λιγότερο από 1% στη Δανία, την Ολλανδία και τη Σλοβενία έως το 4% στην Αυστραλία, την Ελλάδα και τη Λετονία. Ωστόσο, τα νοικοκυριά με χαμηλότερο μεσαίο εισόδημα είναι σημαντικά πιο εκτεθειμένα στον κίνδυνο της φτώχειας.

Επίσης, τα νοικοκυριά με μεσαία εισοδήματα διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο να διολισθήσουν στην κατώτερη εισοδηματική τάξη σε μεγαλύτερα του έτους χρονικά διαστήματα. Ένα στα δέκα από τα νοικοκυριά και ένα στα επτά από τα νοικοκυριά με χαμηλότερο μεσαίο εισόδημα υποχώρησαν στην κατώτερη εισοδηματική τάξη (κάτω από το 75% του διάμεσου εισοδήματος), κατά μέσο όρο μεταξύ του 2007 και του 2015. Ο κίνδυνος αυτός ήταν μεγαλύτερος στη Λετονία, την Εσθονία, τις ΗΠΑ, την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ελλάδα, όπου αφορούσε σε περισσότερα από το 20% των νοικοκυριών με χαμηλότερο μεσαίο εισόδημα.

Τα νοικοκυριά με μεσαία εισοδήματα συνεισφέρουν τα περισσότερα έσοδα από τη φορολογία εισοδήματος – κατά μέσο όρο σχεδόν τα δύο τρίτα των εσόδων άμεσους προσωπικούς φόρους, ένα ποσοστό αντίστοιχο με αυτό του εισοδήματός τους. Σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ, τα μεσαία εισοδήματα συνεισφέρουν τουλάχιστον τα μισά φορολογικά έσοδα και περισσότερο από τα τρία τέταρτα συνεισφέρουν στο Βέλγιο, την Ισλανδία, τη Νορβηγία και τη Σλοβενία. Τα νοικοκυριά με τα χαμηλότερα εισοδήματα πληρώνουν μικρό ποσοστό των φόρων. Κατά μέσο όρο, το ποσοστό αυτό είναι 7% των άμεσων προσωπικών φόρων, ενώ κυμαίνεται από 2% στην Ιρλανδία και τη Βρετανία έως το 14% στην Ελλάδα και την Ελβετία. Σε ορισμένες χώρες – ιδιαίτερα την Ελλάδα, το Λουξεμβούργο και την Πολωνία – η τάξη με τα μεσαία εισοδήματα λαμβάνει ποσοστό των παροχών που είναι αναλογικά πολύ υψηλότερο από το ποσοστό της στον πληθυσμό. Στην Ελλάδα, τα νοικοκυριά με μεσαία εισοδήματα αντιστοιχούν στο 59% του πληθυσμού και λαμβάνουν το 70% των παροχών, ενώ τα νοικοκυριά με τα χαμηλότερα εισοδήματα αντιστοιχούν στο 32% του πληθυσμού και λαμβάνουν το 15% των παροχών.

Δαπάνες

Όσον αφορά τις δαπάνες των νοικοκυριών, τα ενοίκια αποτελούν, κατά μέσο όρο, σχεδόν το 20% του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών με μεσαίο εισόδημα που νοικιάζουν σπίτι. Το βάρος αυτό κυμαίνεται από το 4% στη Λετονία σε περισσότερο από το 25% στη Χιλή, την Τσεχία και την Ελλάδα. Μόνο στην Ελλάδα, την Ουγγαρία, τη Λιθουανία και την Πολωνία, τα νοικοκυριά με μεσαία εισοδήματα δαπανούν λιγότερο από το 10% του συνολικού εισοδήματός τους για μεταφορές. Ο πληθυσμός που καλύπτεται από ιδιωτική ασφάλιση υγείας αυξήθηκε σε ορισμένες χώρες του ΟΟΣΑ την περασμένη δεκαετία – ιδιαίτερα στη Δανία, την Κορέα, τη Σλοβενία και το Βέλγιο – και μειώθηκε σε άλλες, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, την Ιρλανδία, τη Νέα Ζηλανδία και τις ΗΠΑ.

Ευάλωτα νοικοκυριά

Σχεδόν το 40% των νοικοκυριών με μεσαία εισοδήματα σε 18 χώρες του ΟΟΣΑ είναι οικονομικά ευάλωτα , δηλαδή έχουν ληξιπρόθεσμα χρέη ή δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν απροσδόκητες δαπάνες ή ξαφνικές μειώσεις εισοδήματος. Τα ποσοστά παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές, από 12% στη Νορβηγία έως 70% στην Ελλάδα. Τα ποσοστά των ελληνικών και ουγγρικών νοικοκυριών με μεσαία εισοδήματα που είναι οικονομικά ευάλωτα είναι πολύ πιο κοντά στα αντίστοιχα ποσοστά των νοικοκυριών με χαμηλότερα εισοδήματα.

Περισσότερα από ένα στα πέντε των νοικοκυριών με μεσαίο εισόδημα δαπανούν περισσότερα από όσα εισπράττουν, κάτι που ενέχει τον κίνδυνο της υπερχρέωσης. Το σχετικό ποσοστό κυμαίνεται από λιγότερο από 10% στην Εσθονία, Λιθουανία και Πολωνία έως πάνω από το 50% στη Χιλή και την Ελλάδα. Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι, κατά μέσο όρο στον ΟΟΣΑ, ένα στα οκτώ νοικοκυριά με μεσαία εισοδήματα είναι υπερχρεωμένα. Η υπερχρέωση είναι ιδιαίτερα φανερή στη Χιλή, την Ολλανδία και τη Νορβηγία, όπου επηρεάζει τουλάχιστον ένα στα τέσσερα νοικοκυριά. Αντίθετα, το ποσοστό είναι χαμηλότερο από το 5% στην Αυστρία, την Εσθονία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Λετονία, την Πολωνία και τη Σλοβενία.

Υγειονομική περίθαλψη

Σε ορισμένες χώρες, το κόστος υγειονομικής περίθαλψης έχει γίνει πηγή μεγάλης ανησυχίας. Κατά μέσο όρο, τα νοικοκυριά με μεσαία εισοδήματα στις χώρες του ΟΟΣΑ που ανήκουν στην ΕΕ δαπανούσαν ένα κατά 28% υψηλότερο ποσοστό του εισοδήματός τους για υγειονομική περίθαλψη το 2015 από ότι μία δεκαετία νωρίτερα. Η δαπάνη αυτή ήταν ιδιαίτερα υψηλή στην Ελλάδα και τη Λετονία με ποσοστά 6,8% και 7,2%, αντίστοιχα, των προϋπολογισμών των μεσαίων εισοδημάτων.

Κατά μέσο όρο, σχεδόν το 9% των ιδιοκτητών ακινήτων που έχουν πάρει στεγαστικά δάνεια ορίζονται ως υπερβολικά επιβαρυμένοι από το κόστος κατοίκησης, καθώς δαπανούν τουλάχιστον το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του για την αποπληρωμή του στεγαστικού δανείου. Το 2016, το ποσοστό αυτό έφθασε το 20% στην Ιρλανδία, την Ελλάδα και τη Σουηδία.

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΑΡΘΡΑΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ