Πριν λίγο καιρό είχαμε την τιμή να γνωρίσουμε και να συνομιλήσουμε με τον κ. Ιωσήφ Βεντούρα, ο οποίος αποτελεί τον τελευταίο Έλληνα Εβραϊκής θρησκείας που έχει γεννηθεί στο όμορφο νησί της Κρήτης. Ένας σχετικά μεγάλος πληθυσμός Εβραίων που ζούσε στο νησί έχει πλέον εκμηδενιστεί, λόγω των συνεπειών του ΒΠΠ, αλλά και λόγω της μετανάστευσης. Εμείς μέσω αυτής της συνέντευξης, που θα διαβάσετε αποκλειστικά στη σελίδα μας, αναδεικνύουμε την ιστορία του κ. Βεντούρα και των Εβραίων της Κρήτης, καθώς και πως γεγονότα όπως η βύθιση του ναζιστικού πλοίου Τάναϊς από τους Βρετανούς, οδήγησαν στην εξαφάνιση του πληθυσμού. Με σεβασμό στην ιστορία και ακολουθώντας τον κύκλο των εναλλακτικών συζητήσεων, αυτή τη φορά ανοίγουμε ένα κεφάλαιο της ιστορίας σχετικά άγνωστου στους περισσότερους Έλληνες.
Ερώτηση: Θέλω να μου πείτε λίγα λόγια για τον Εβραϊκό πληθυσμό της Κρήτης όπως τον θυμάστε εσείς.
Απάντηση: Κοιτάξτε, εγώ δε θυμάμαι τον Εβραϊκό πληθυσμό της Κρήτης, διότι όταν έφυγα το ‘42 ήμουν σχεδόν μωρό. Ήμουν 3 με 3μιση. Έχω γεννηθεί το Νοέμβριο του ‘38. Επομένως οτιδήποτε έχει σχέση με την προ του πολέμου ή κατά τη διάρκεια του πολέμου ζωή των εβραίων της Κρήτης, βγαίνει από αφηγήσεις και από μαρτυρίες τις οποίες, είτε έχω ακούσει, αφηγήσεις πρωτίστως από τον πατέρα μου, αλλά και από άλλους Εβραίους των Χανίων, όσους δηλαδή από αυτούς συνάντησα και οι οποίοι είναι ελάχιστοι, ελάχιστοι διασώθηκαν, είτε από μαρτυρίες που προκάλεσα μέσα από δικές μου συνεντεύξεις και από καταγραφές μαρτυριών σε τρίτους.
Ερώτηση: Θα σας ρωτήσω πάνω στις αφηγήσεις που έχετε ακούσει. Ποια ήταν η σχέση του Εβραϊκού πληθυσμού της Κρήτης με τους Ορθοδόξους Έλληνες του νησιού;
Απάντηση: Η σχέση αυτή ήταν μια σχέση θα έλεγε κανείς καλής γειτονίας, ωστόσο δεν έλειπαν οι αντισημιτικές προκαταλήψεις κυρίως της εποχής εκείνης, όπως κυρίως το θέμα της κατηγορίας του αίματος, αν το ξέρετε, δηλαδή ότι οι Εβραίοι το Πάσχα πιάνουν μικρά παιδάκια Χριστιανών και τα σκοτώνουν για να χρησιμοποιήσουν το αίμα τους στη δημιουργία των αζύμων και άλλα τέτοια περίεργα (=λίβελος του αίματος). Υπήρχε μια αν θέλετε δεισιδαιμονία κυρίως στον αμόρφωτο πληθυσμό, γιατί ο μορφωμένος πληθυσμός δε σκεφτόταν ακριβώς έτσι και δεν έχουμε ανάλογα παραδείγματα από αυτόν.
Ερώτηση: Τι έχετε ακούσει σχετικά με τη συμπεριφορά των Γερμανών κατακτητών όταν αυτοί μπήκαν στην Κρήτη καταλαμβάνοντας το νησί και άρχισαν τις απαγωγές και τις διώξεις των Εβραίων.
Απάντηση: Οι Γερμανοί με την είσοδο τους στην Κρήτη ένα από τα πρώτα πράγματα που έκαναν ήταν να εκδώσουν διαταγές σχετικά με τη ζωή των Εβραίων. Δημιουργήθηκαν κάποιες απαγορεύσεις, ας πούμε στα μαγαζιά τα Εβραϊκά έπρεπε να τοποθετηθούν μεγάλες πινακίδες, ορισμένων διαστάσεων, οι οποίες ανέγραφαν ότι ο κάτοχος του μαγαζιού είναι Εβραίος, δηλαδή Εβραϊκό μαγαζί. Σε αυτά τα μαγαζιά απαγορευόταν να μπουν οι Γερμανοί για να έχουν εμπορικές συναλλαγές ή πωλήσεις ή αγορές με τους καταστηματάρχες τους. Έπειτα ζητήθηκε να καταγραφούν, να δοθούν κατάλογοι όλων των Εβραίων που ζουν στην Κρήτη, με τη διεύθυνση τους, την ηλικία τους, καθώς και όλων των εμπορικών καταστημάτων, καθώς και των ολίγων δημοσίων υπαλλήλων που είχαν Εβραϊκό θρήσκευμα. Επίσης απαγορεύτηκαν οι θρησκευτικές διατάξεις που επιβάλει το Εβραϊκό θρήσκευμα, όπως φέρ’ ειπείν ο τρόπος της σφαγής των ζώων ή διάφορα άλλα παρόμοια, ώστε να δυσκολευτεί πάρα πολύ η θρησκευτική ζωή των Εβραίων. Παρ’ όλα αυτά μέχρι το ‘44 οι Γερμανοί δεν είχαν δείξει κάποια διάθεση ή κανείς δεν είχε υποπτευθεί ότι επρόκειτο να συμβεί αυτό το κακό που ακολούθησε το Μάιο του ‘44.
Ερώτηση: Όταν μετά πήγατε στην Αθήνα με την οικογένεια σας και ακούσατε ότι μαζεύουν τους Εβραϊκούς πληθυσμούς με τα τρένα και πως τους στέλνουν κάπου, όπου μέχρι τότε δε γνωρίζατε το τι επακολουθούσε όταν τους πήγαιναν στο Άουσβιτς και σε άλλα στρατόπεδα θανάτου. Ποιες ήταν οι σκέψεις του κόσμου; Τι πίστευε πως γινόταν;
Απάντηση: Ακούστε. Η οικογένεια μου κράτησε αρχής εξαρχής μία ύποπτη στάση απέναντι στον κατακτητή. Έτσι δεν ακολούθησε τις διαταγές που είχαν σχέση με τους Εβραίους. Ας πούμε, απέφυγε να δηλωθεί στην Εβραϊκή συναγωγή και στις Γερμανικές αρχές, όταν καταφέραμε να φτάσουμε στην Αθήνα. Στην Αθήνα φτάσαμε το ‘42 και υπήρξε ας πούμε μια δυσκολία στον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε. Έτσι μολονότι δε γνωρίζαμε τα γεγονότα ακριβώς όπως είχαν συμβεί, δηλαδή δε γνωρίζαμε την τύχη των Εβραίων που είχαν συλληφθεί στο εξωτερικό και είχαν οδηγηθεί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, δεν μπορούσαμε να το φανταστούμε αυτό, ωστόσο από την πρώτη στιγμή αποφασίσαμε ότι δε θα ακολουθήσουμε τις γενικότερες οδηγίες και θα κρυφτούμε.
Ερώτηση: Θα ήθελα να μου πείτε λίγα λόγια για τη σχέση σας με το πλοίο Τάναϊς, το οποίο το αναφέρατε και στην εκδήλωση του βιβλίου σας.
Απάντηση: Το Τάναϊς ήταν ένα σαπιοκάραβο το οποίο είχε αποκτηθεί από τον πλοιοκτήτη του πρόσφατα σχετικά με εκείνη την εποχή και το οποίο είχε προηγουμένως την ονομασία Hollywood. Ο πλοιοκτήτης του πλοίου συνήθιζε να δίνει ονόματα Ρωσικά στα πλοία του, του έδωσε το όνομα Τάναϊς, το οποίο στην πραγματικότητα είναι η αρχαία ονομασία του ποταμού Ντον. Το πλοίο αυτό είχε αρχικά βυθιστεί από βομβαρδισμούς και ήταν στη Σούδα στο λιμάνι εκεί της Κρήτης, αλλά το είχαν ανελκύσει-επισκευάσει και αυτό το πλοίο το είχαν επιτάξει οι Γερμανοί προκειμένου να το χρησιμοποιήσουν για μεταφορές.
Ερώτηση: Ποιοι πιστεύετε πως το βύθισαν;
Απάντηση: Οι Γερμανοί είχαν την τακτική να ακολουθούν μία συγκεκριμένη μέθοδο ανθρώπινης καταστροφής και δεν παρέκκλιναν από αυτή τη μέθοδο. Η μέθοδος ήταν συλλαμβάνουμε τους Εβραίους ή οποιονδήποτε άλλον θέλουμε να αφανίσουμε, τον οδηγούμε στα στρατόπεδα θανάτου, μέσω πλωτών ή επίγειων μέσων και εκεί τον χρησιμοποιούμε ως πρώτη ύλη, είτε για την εργασία, είτε θανατώνοντας τον, εκμεταλλευόμενοι τα προϊόντα του. Το πλοίο βυθίστηκε ανοικτά της Σαντορίνης από ένα αγγλικό υποβρύχιο τον Ιούνιο, 9 Ιουνίου του ‘44 και γιατί το αγγλικό το υποβρύχιο που λεγόταν Vivid το τορπίλισε το πλοίο αυτό, το Τάναϊς, παραμένει ένα μυστήριο. Η πιο πιθανή εκδοχή ήταν ότι ο καπετάνιος αγνοούσε την ύπαρξη των εγκλείστων στα αμπάρια του πλοίου αιχμαλώτων που ήσαν οι Εβραίοι της Κρήτης. Ήταν επίσης Χριστιανοί Κρητικοί αντιστασιακοί και ήταν και ορισμένοι Ιταλοί αντιφασίστες που είχαν συλληφθεί, μια και είχε πέσει το Ιταλικό μέτωπο και η Ιταλία είχε γίνει αντίπαλος του Χιτλερικού καθεστώτος.
Ερώτηση: Άκουσα στην ομιλία σας, που είχατε δώσει στον Ιανό, πως είχατε πάει σε ένα βιβλιοπωλείο στην Κρήτη και αναζητούσατε το βιβλίο που είχατε γράψει για το Τάναϊς. Πείτε μας λίγα λόγια για την ιστορία που αφηγηθήκατε και στον Ιανό για το τι σας συνέβη. Τι σας είπε ο ιδιοκτήτης για τους Εβραίους;
Απάντηση: Με τη συμπεριφορά του και με τον τρόπο με τον οποίο μιλούσε, υπονοούσε και δήλωνε πως στην Κρήτη θα έπρεπε να υπάρχουν πάρα πολλοί Εβραίοι. Τους υπολόγιζε γύρω στους 2.000 και φυσικά έμεινε έκπληκτος όταν του είπα ότι δεν υπάρχει ούτε ένας.
Ερώτηση: Η τελευταία μου ερώτηση, πως νοιώθετε που είστε ο τελευταίος Εβραίος άνδρας που έχετε γεννηθεί στην Κρήτη;
Απάντηση: Κοιτάξτε αυτό είναι ένα δυσάρεστο συναίσθημα που δημιουργεί σε μένα, διότι όπως καταλαβαίνετε, δημιουργεί ένα βάρος μνήμης, βάρος ευθύνης και συγχρόνως μία αν θέλετε λύπη και θα έλεγα μια θλίψη, περισσότερο από λύπη, που θα μπορούσαμε να την πούμε και οριακά και κατάθλιψη.
Θέλουμε να ευχαριστήσουμε τον κ. Βεντούρα που μας παραχώρησε αυτή τη συνέντευξη και προτείνουμε στους ακροατές μας να διαβάσουν το νέο του βιβλίο «IBBUR / Οι Εβραίοι της Κρήτης 1900-1950», ώστε μέσα από αφηγήσεις και φωτογραφίες που εμπεριέχονται να κατανοήσουν καλύτερα το μέγεθος και τον τρόπο ζωής αυτής της κοινότητας.
Πολιτικός Επιστήμονας, Απόφοιτος της Σχολής Ασφάλειας και Διπλωματίας του Ισραήλ και της Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου με ερεθίσματα στην Ιστορική γνώση και στην προαγωγή της ορθής ενημέρωσης.
