Γράφει ο Θανάσης Κατσικίδης

Έχοντας ως γνώμονα το εναλλακτικό στοιχείο που θέλουμε να προσφέρουμε στις συζητήσεις που παρουσιάζουμε, αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με ένα ιστορικό γεγονός που είναι άγνωστο στην πλειοψηφία των Ελλήνων, μιλώντας φυσικά για την Μικρασιατική Εκστρατεία.

Όλοι γνωρίζουμε τη Μικρασιατική Καταστροφή και τις γενοκτονίες που υπέστησαν οι Έλληνες στα χέρια των Τούρκων, που ως βάρβαροι εισέβαλαν στα χωριά και τις πόλεις καίγοντας, καταστρέφοντας, δολοφονώντας και βιάζοντας τους εκεί πληθυσμούς, αλλά τα γεγονότα που προηγήθηκαν της ήττας των Ελλήνων, που προσπαθώντας να υλοποιήσουν τη Μεγάλη Ιδέα, ανοίχτηκαν υπερβολικά προς τα βάθη της Ασίας βιώνοντας τελικά την ήττα είναι σχεδόν άγνωστα στο ευρύ κοινό.

Τα γεγονότα αυτά που μπορεί κάποιος να τα διαβάσει στα βιβλία της ιστορίας, θα προσπαθήσουμε μέσα από μια σειρά άρθρων να ξεδιπλώσουμε κάποιες πτυχές τους, όπως τα βίωσαν μέσα στις οικογένειες τους και τα περιγράφουν οι απόγονοι των πρωταγωνιστών, οι οποίοι πρωταγωνιστές εκτελέστηκαν στο Γουδί στην περιβόητη «Δίκη των 6» (31 Οκτωβρίου – 15 Νοεμβρίου). Γιατί άραγε χρειάστηκε να φτάσουμε στο σημείο να ηττηθούμε και το άλλοτε κραταιό ελληνικό στοιχείο εκείνων των περιοχών να χρειαστεί να ξεριζωθεί και ως πρόσφυγες πλέον οι άνθρωποι να αναγκαστούν να εγκατασταθούν στα νησιά και την Ηπειρωτική Ελλάδα;

Να ευχαριστήσουμε τον κ. Μιχαήλ Πρωτοπαπαδάκη, εγγονό του τότε Πρωθυπουργού της Ελλάδος Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη (9 Μαΐου 1922- 28 Αυγούστου 1922) και να σας προετοιμάσουμε πως θα ακολουθήσουν και άλλα άρθρα σχετικά με αυτά τα 2 άγνωστα ιστορικά γεγονότα, μιας και ως Politically Incorrect αποφασίσαμε να ανοίξουμε αυτόν τον φάκελο.

Ξεκινώντας με μια μικρή ιστορική αναδρομή, το 1922 επί κυβερνήσεως Γούναρη και κάτω από τις σφοδρές οικονομικές πιέσεις των πολέμων που είχαν προηγηθεί, καθώς και της Μικρασιατικής εκστρατείας που διογκωνόταν οικονομικά, ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης όντας Υπουργός Οικονομικών σκέφτηκε πως η λύση στην οικονομική δυσχέρεια της εποχής (επιπρόσθετος δανεισμός δεν υπήρχε από τις Μεγάλες Δυνάμεις) βρισκόταν στην υποτίμηση της δραχμής, την οποία διχοτόμησε με την κυριολεκτική σημασία της λέξης, παίρνοντας ένα ψαλίδι, ένα χαρτονόμισμα των 100 δραχμών και κόβοντας κυριολεκτικά το χαρτονόμισμα στη μέση. Με αυτόν τον τρόπο οι πολίτες ξύπνησαν ένα πρωινό έχοντας στην τσέπη τους το 50% της αξίας των χαρτονομισμάτων τους (η αριστερή πλευρά του χαρτονομίσματος μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως νόμισμα, ενώ η δεξιά ανταλλασσόταν με έντοκη ομολογία του 50% της αξίας του χαρτονομίσματος). Με αυτήν την οικονομική ανάσα για την ελληνική κυβέρνηση (υπολογίζεται πως το ελληνικό κράτος εξασφάλισε μέσω αυτής της κίνησης 1.3 δισεκατομμύρια δραχμές από όπου περίπου 500 εκατομμύρια εκταμιεύτηκαν για τις ανάγκες της Μικρασιατικής Εκστρατείας). Με βάση αυτό το γεγονός ξεκίνησε το πρώτο μέρος της συζήτησης μας με τον εγγονό του κ. Πρωτοπαπαδάκη.

Ερώτηση: Εγώ θα ήθελα να ξεκινήσω τη συζήτηση μας με τη διχοτόμηση του χαρτονομίσματος, όπου ο παππούς σας ήταν Υπουργός Οικονομικών της Κυβερνήσεως Γούναρη και θα ήθελα να ρωτήσω την άποψη σας, γιατί πιστεύετε πως κατέφυγε σε αυτό το μέτρο και ποιο ήταν και το αποτέλεσμα;

Απάντηση: Το θέμα ήταν ότι ο πόλεμος στη Μικρά Ασία ξόδευε πολλά χρήματα, είχαμε φτάσει σε ένα σημείο να μην υπάρχουν άλλα χρήματα για να τροφοδοτηθεί η εκστρατεία και έπρεπε να αποσυρθεί ο στρατός έτσι άδοξα, να εγκαταλείψει τον πόλεμο και να γυρίσει σπίτι. Αυτό θα ήταν τρομερό και για τους Μικρασιάτες που ήταν εκεί, διότι θα πέφτανε πάνω τους οι Τσέτες με βάρβαρες διαθέσεις ήταν απολύτως ανάγκη λοιπόν να βρεθούν χρήματα. Ο Γούναρης τότε γύρισε όλες τις πόλεις της Ευρώπης για να βρει κανά δάνειο και δε δίνανε δάνεια. Όταν γύρισε πίσω στην Ελλάδα του είπε ο Πρωτοπαπαδάκης: «Τα βρήκα τα χρήματα» και απαντάει ο Γούναρης: «Που τα βρήκες;» και έβγαλε ένα χαρτονόμισμα και το κόψε στη μέση και λέει «να ορίστε τα χρήματα».

Ερώτηση: Πιστεύετε ότι η διχοτόμηση του χαρτονομίσματος ευνόησε πραγματικά την οικονομία;

Απάντηση: Ναι! Έτσι σώθηκε και η Εκστρατεία, αλλά σώθηκε και η οικονομία, διότι αν παίρναμε ένα δάνειο, ο Γούναρης γύρευε ένα δάνειο τίμιο, αν παίρναμε ένα δάνειο από τους τοκογλύφους θα ήταν καταστροφή αυτό για την οικονομία ή αν τύπωνε χαρτονομίσματα.

Ερώτηση: Όταν ανέλαβε ο παππούς σας πρωθυπουργός της χώρας και είχε να αναλάβει όλο το μικρασιατικό μέτωπο, όλη τη μικρασιατική εκστρατεία, τι πιστεύετε πώς πήγε λάθος και κατέρρευσε το μέτωπο; Πιστεύετε πως είχε απλωθεί υπερβολικά το μέτωπο ή πιστεύετε πως τα αντίπαλα κόμματα όπως οι Βενιζελικοί και οι φυγάδες αργότερα βοήθησαν στην κατάρρευση του μετώπου;

Απάντηση: Οπωσδήποτε τα αντίπαλα κόμματα βοήθησαν διότι συνεχώς έκαναν προπαγάνδα στο μέτωπο εναντίον της κυβέρνησης και του πολέμου, δηλαδή από τη μια οι φαντάροι έπαιρναν διαταγή να πολεμήσουν και από την άλλην αυτοί τους έλεγαν «φύγετε, να λιποτακτήσετε» και το κομμουνιστικό κόμμα είχε εντολή από τον Λένιν να κάνει και αυτό διαφθορά και επειδή είχανε και τους σιδηροδρόμους, ήταν κομμουνιστές οι διαχειριστές των σιδηροδρόμων, έπαιρναν τους λιποτάκτες και τους έκρυβαν μέσα στα βαγόνια.

Ερώτηση: Άρα μια συνεργασία Κομμουνιστικού Κόμματος και της Σοβιετικής Ένωσης που δημιουργούνταν;

Απάντηση: Αυτό ήταν, συν όμως και των αντιπολιτευόμενων κομμάτων, των Βενιζελικών.

Ερώτηση: Ποιος πιστεύετε πως ήταν ο ρόλος των Μεγάλων Δυνάμεων πχ Αγγλίας;

Απάντηση: Οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν ήθελαν να γίνει η εκστρατεία, γιατί ήθελαν να έχουνε καλές σχέσεις με την Τουρκία, διότι παρόλο που η Τουρκία στον πόλεμο, στον Α’ΠΠ είχε συμμαχήσει με τους Γερμανούς και ήταν εχθρός των Άγγλο-Γάλλων, όμως μετά τον πόλεμο άλλαξαν τα πράγματα και είδαν οι Άγγλο-Γάλλοι και οι Ρώσοι πως έχουν συμφέροντα στην Τουρκία να κάνουν επενδύσεις, στο υπέδαφος που έχει πολλά πετρώματα και τέτοια και ήθελαν να έχουν καλές σχέσεις με την Τουρκία. Από την άλλην πλευρά οι επιχειρήσεις των Άγγλο-Γάλλων δεν ήθελαν να έχουν την παρουσία των Ελλήνων στη Μικρά Ασία, γιατί οι Έλληνες είναι πάντα πιο έξυπνοι και τους φοβούνται, νοιώθουν καλύτερα να μην υπάρχουν εκεί οι Έλληνες, αλλά η καταστροφή ήταν προδιαγεγραμμένη, δεν υπήρχε περίπτωση να κερδίσουμε, αλλά χάσαμε με τρόπο άτακτο όταν ο Πλαστήρας λιποτάκτησε και άφησε κενό το κομμάτι του μετώπου το οποίο έπρεπε να φυλάει και όρμησε από κει μέσα ο στρατός του Κεμάλ, περικύκλωσε τους δικούς μας και έγινε μεγάλη καταστροφή τότε, όχι πως δε θα χάναμε, αλλά δε θα χάναμε με αυτόν τον τρόπο με τόσα θύματα.

Ερώτηση: Δε πιστεύετε πως ο ελληνικός στρατός έπρεπε να πάει προς τα πίσω, ουσιαστικά προς τα παράλια για να φτιάξει εκεί μια αμυντική γραμμή, γιατί ο στρατηγός τότε, ο Χατζηανέστης ήθελε να διατηρήσει την επίθεση και όχι να προσφύγει σε μια αμυντική κατάσταση;

Απάντηση: Για να γυρίσει ο στρατός πίσω, έκανε μια έκθεση το Γενικό Επιτελείο και είπε πως θέλει 4 μήνες για να μεταφερθεί όλος αυτός ο στρατός στα παράλια και κατά τη διάρκεια της αποχώρησης οι Τούρκοι θα χτυπούσαν το στρατό πισώπλατα και θα είχαμε πάρα πολλά θύματα, συγχρόνως οι Μικρασιάτες θα έμενα χωρίς προστασία και θα είχαμε και από εκεί πάρα πολλά θύματα.

Το δεύτερο μέρος της συζήτησης μας επικεντρώθηκε στη «Δίκη των 6».

Το Σεπτέμβριο του 1922 ο ελληνικός στρατός υποχώρησε προς τα νησιά του Αιγαίου, μια υποχώρηση που ακολούθησε τη συντριβή του ελληνικού στρατεύματος τον Αύγουστο του ίδιου έτους με τη διάσπαση της αμυντικής γραμμής Αφιόν – Καραχισάρ. Με την υποχώρηση των Ελλήνων η πολιτική κατάσταση έγινε πολύ εύθραυστη στη χώρα, κάτι που οδήγησε να ξεσπάσει το κίνημα της 11ης Σεπτεμβρίου 1922. Μια ομάδα στρατιωτικών με επιφανή στελέχη, όπως τον Θεόδωρο Πάγκαλο, τον Στυλιανό Γονατά και τον Νικόλαο Πλαστήρα σχημάτισαν την Επαναστατική Επιτροπή και άρχισαν τις συλλήψεις πολιτικών που τους κατηγορούσαν για εσχάτη προδοσία (η Επιτροπή είχε περάσει στους πολίτες το μήνυμα πως «η Ελλάδα δεν ηττήθηκε, αλλά προδώθηκε»). Ο Γεώργιος Παπανδρέου ως πολιτικός σύμβουλος της Επανάστασης μέσα στο κατηγορητήριο που είχε συνταχθεί πιθανότατα από αυτόν ανέφερε: «Αλλ’ όχι! Το Έθνος ορθούμενον αιμοσταγές, κρεουργημένον, αλλά αδυσώπητον ενώπιον του, ζητεί παρ’αυτού και των συνεργατών του δικαιοσύνην δια την προδοσίαν και τιμωρίαν δια το έγκλημα. Και εν ονόματι του Έθνους την δικαιοσύνην ταύτην η Επανάστασις θα την αποδώση!».

Σε δίκη λοιπόν παραπέμφθηκαν οι:

1)  Δημήτριος Γούναρης, αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος και πρωθυπουργός την περίοδο 1921 – 1922

2) Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, Υπουργός Οικονομικών στις κυβερνήσεις Γούναρη και Πρωθυπουργός το 1922

3) Νικόλαος Στράτος, Πρωθυπουργός το 1922 και Υπουργός Εσωτερικών το 1922

4) Γεώργιος Μπαλτατζής, Υπουργός Εξωτερικών στις κυβερνήσεις Γούναρη και Πρωτοπαπαδάκη

5) Νικόλαος Θεοτόκης, Υπουργός Στρατιωτικών στις κυβερνήσεις Γούναρη και Πρωτοπαπαδάκη

6) Γεώργιος Χατζηανέστης, Διοικητής της Στρατιάς της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης

7) Μιχαήλ Γούδας, Υποναύαρχος ε.α. και Υπουργός στις κυβερνήσεις Γούναρη και Πρωτοπαπαδάκη

8) Ξενοφών Στρατηγός, Υποστράτηγος ε.α. και Υπουργός στις κυβερνήσεις Γούναρη και Πρωτοπαπαδάκη

Από τους 8 που δικάστηκαν στην περιβόητη δίκη, οι 6 καταδικάστηκαν σε θάνατο και οι 2 (Ξενοφών Στρατηγός και Μιχαήλ Γούδας) σε ισόβια δεσμά. Παρά τις αντιδράσεις πολλών μετριοπαθών πολιτικών (ακόμα και ο ίδιος ο Ιωάννης Μεταξάς με γραπτή επιστολή του ζήτησε τη δυνατότητα παροχής του δικαιώματος της έφεσης από τους κατηγορουμένους) και των Βρετανών που δεν ήθελαν την εκτέλεση των κατηγορουμένων , απειλώντας παράλληλα με ουσιαστική εγκατάλειψη της προσφερόμενης τους βοήθειας στην Ελλάδα και στέλνοντας αντιτορπιλικό με κατεύθυνση τον Πειραιά για να κάνει ξεκάθαρη την άποψη της Βρετανικής Κυβέρνησης, ο Θεόδωρος Πάγκαλος πίεσε και πέτυχε την επίσπευση των εκτελέσεων. 10.30 οι κατηγορούμενοι οδηγήθηκαν στο Γουδί και δίχως να δεχθούν την εκτέλεση τους με δεμένα μάτια, στάθηκαν στη σειρά μπροστά στα τουφέκια περιμένοντας το πρόσταγμα. Η εντολή εδόθη και ως ώρα εκτέλεσης της ποινής κατεγράφη 11.27.

Μπαίνοντας λοιπόν στη συνέχεια της συζήτησης μας με τον κ. Πρωτοπαπαδάκη, αξίζει να αναφερθεί πως οι τελευταίες λέξεις του Διοικητή της Στρατιάς Μικράς Ασίας και Ανατολικής Θράκης Χατζηανέστη ήταν: «Η μόνη του ντροπή ήταν το ότι υπήρξα αρχιστράτηγος φυγάδων».

Ερώτηση: Τώρα ας μεταφερθούμε πιο μετά, στην επιστροφή του Μικρασιατικού Στρατεύματος προς την Αθήνα, όπου πλέον οι άτακτοι, οι φυγάδες έχουν αναλάβει την κυβέρνηση και ξεκινάει η δίκη των 6, όπου ουσιαστικά ήταν η δίκη των 8 και από όσα γνωρίζω εκτελέστηκαν 7, δεν ήταν μια πραγματική δίκη των 6.

Απάντηση: Ναι των 8. Στους 2 βάλαν ισόβια δεσμά και τους 6 ήταν να εκτελεστούν.

Ερώτηση: Ισχύει πως εκτελέστηκε και ο βαφτιστήρας του παππού σας;

Απάντηση: Ναι, το ξέρετε και αυτό; Άλλοι λένε ότι τον εκτέλεσε ο φρούραρχος επειδή αρνήθηκε να λάβει μέρος, ήτανε φαντάρος και άλλοι λένε ότι έπαθε καρδιακή προσβολή. Δε ξέρω ποιο από τα 2 είναι σωστό πάντως είναι και αυτός θύμα.

Ερώτηση: Η άποψη σας για αυτή τη δίκη ποια είναι, δηλαδή έπρεπε να προσφύγουν σε αυτό το έσχατο σημείο της εκτέλεσης ανθρώπων;

Απάντηση: Ασφαλώς όχι, είναι μια πρώτα από όλα μια προσβολή προς την αξία της ζωής και ύστερα η δίκη δεν είχε ουσία διότι το κατηγορητήριο ήταν για εσχάτη προδοσία, οι καταθέσεις όμως των μαρτύρων κανείς δε μίλησε για εσχάτη προδοσία, έλεγαν όλοι κάτι μικροπράγματα, ας πούμε ότι το κράτος αγόρασε πατάτες για το στρατό σε πολύ υψηλή τιμή, για αυτό κατηγορούσαν την κυβέρνηση. Αυτό δεν έχει σχέση με την προδοσία, αυτά είναι κουταμάρες. Από την άλλην μεριά στο κόμμα των Φιλελευθέρων υπήρχε ένας πυρήνας κατωτέρων αξιωματικών, οι οποίοι ήταν αποφασισμένοι να σκοτώσουν τους 6, είτε με δίκη, είτε χωρίς δίκη. Οι Γάλλοι είπαν να γίνει η δίκη και έτσι έκαναν μια δίκη στημένη. Ούτως ή άλλως είχαν αποφασίσει να τους σκοτώσουν.

Ερώτηση: Πιστεύετε ότι έπρεπε να γίνει αυτή η δίκη για να εδραιωθούν πολιτικά ο Πλαστήρας, ο Πάγκαλος;

Απάντηση: Η δίκη αυτή ήταν ένα θέατρο είτε γινόταν, είτε δε γινόταν το ίδιο ήτανε.

Ερώτηση: Έχω διαβάσει πως μετά από πολλά χρόνια πήγατε στα δικαστήρια και δικαιώθηκε ο παππούς σας μέσα από τις δικές σας καταθέσεις και απόψεις στον Άρειο Πάγο. Ισχύει αυτό;

Απάντηση: Ναι βέβαια! Ο Βενιζέλος το 1929 έπλεξε πρώτα από όλα το εγκώμιο του Πρωτοπαπαδάκη, αλλά και για όλους είπε ότι δεν ήσαν προδότες. Έγραψε ένα γράμμα προς τον Τσαλδάρη που ήταν αρχηγός του Λαϊκού κόμματος και είπε: «Σας διαβεβαιώνω με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο ότι κανείς από τους ηγέτες την παράταξης μας δεν πίστεψε ότι ήσαν προδότες». «Έχασαν τη ζωή τους κατά άνομον τρόπο». Αυτό λοιπόν  χρησιμοποιήσαμε και το παρουσιάσαμε στον Άρειο Πάγο, με τη διαδικασία της επανεξέτασης, δηλαδή ο Άρειος Πάγος κάνει ή επανάληψη της δίκης αν ζουν οι καταδικασθέντες ή αν δε ζουν κάνει επανεξέταση και πέρασε 3 φορές στον Άρειο Πάγο, 2 φορές από το λεγόμενο Ζ’ Ποινικό Τμήμα και 1 φορά από την Ολομέλεια, στην Ολομέλεια παμψηφεί ότι ήτανε αθώοι. Στα Τμήματα υπήρξε μια μειοψηφία η οποία δεν εψήφισε εναντίων της αθωότητας των καταδικασθέντων, εψήφισε μόνο για διαδικαστικά θέματα, άσχετα δηλαδή με το θέμα της καταδίκης των 6.

Ερώτηση: Μια τελευταία ερώτηση, ποιος πιστεύετε ότι ήταν ο ρόλος της Βασιλικής Οικογένειας, τόσο στη Μικρασιατική Εκστρατεία, όσο και μετά στην εκτέλεση;

Απάντηση: Δε νομίζω ότι μπορούσε να κάνει τίποτα.

Να ευχαριστήσουμε τον κ. Πρωτοπαπαδάκη και να αφήσουμε τους αναγνώστες να αναλογιστούν τα γεγονότα και τις καταστάσεις που οδήγησαν στη Μικρασιατική Καταστροφή και στην προαναφερθείσα Δίκη, να ψάξουν τα ιστορικά στοιχεία και να βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα για μια αμφιλεγόμενη Δίκη, επιθυμητής από μεγάλη μερίδα της κοινής γνώμης, που οδήγησε στο απόσπασμα 3 πρώην Πρωθυπουργούς, 2 Υπουργούς και 1 Στρατηγό, οι οποίοι όμως έμελλε να δικαιωθούν 88 χρόνια αργότερα.

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΑΡΘΡΑΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ