Στο λυκόφως του 20ου αιώνος η ανθρωπότητα είχε αντιμετωπίσει ήδη το τέρας του ολοκληρωτισμού, εκφρασμένο μέσα από δύο ιδεολογίες, αμφότερες ένοχες και υπεύθυνες για την εξόντωση εκατομμυρίων ανθρώπων και τον βασανισμό άλλων τόσων. Η Ευρώπη αιμορραγούσε ψυχικά και πολιτικά μπροστά στα εγκλήματα πολέμου, τα οποία κατέστησαν τόσο περιττή την αξία της ανθρώπινης ζωής, καταργώντας με αυτόν τον τρόπο κάθε όριο που πρέπει να διέπει έναν πόλεμο. Αναφέρομαι φυσικά στον εθνικοσοσιαλισμό και κομμουνισμό. Στόχος του άρθρου είναι να παρουσιαστούν οι κοινές συνιστώσες των δύο εγκληματικών ιδεολογιών, επιβεβαιώνοντας -θεωρητικώς εν προκειμένω- την επικοινωνία των δύο άκρων.
Βασικός πυλώνας τόσο του εθνικοσοσιαλισμού όσο και του κομμουνισμού είναι το μίσος τους για την αστική δημοκρατία, θεωρούμενη ως ένα εκφυλισμένο πολίτευμα που επικυρώνει την κυριαρχία μιας μικρής ελίτ επί των πολλών. Από την μία, οι εθνικοσοσιαλιστές βλέπουν στην αστική δημοκρατία ένα σύστημα οικονομικής καταπίεσης και πολιτισμικής αλλοίωσης των λαών της Ευρώπης από τους οικονομικά ισχυρούς εβραίους. Από την άλλη, οι κομμουνιστές εκλαμβάνουν την αστική δημοκρατία ως μοχλό καταπίεσης του προλεταριάτου από το κεφάλαιο και τους καπιταλιστές. Επομένως, κηρύσσεται πόλεμος στην αστική δημοκρατία ένθεν κακείθεν, θεωρώντας ότι εδρεύει εντός της μια εγγενώς κακή και άδικη πολιτική καταπίεσης και εκμετάλλευσης.
Εντός του πυρήνα τους εντοπίζεται το στοιχείο της πάλης, άλλοτε εκφρασμένη υλιστικά άλλοτε βιολογικά. Επί παραδείγματι, ο κομμουνισμός ερμηνεύει τον κόσμο και την ιστορική εξέλιξη ως πάλη μεταξύ των κοινωνικών τάξεων, ενώ ο εθνικοσοσιαλισμός επιχειρεί να ερμηνεύσει την ιστορία ως ένα είδος βιολογικής πάλης από την οποία θα βγει νικήτρια μια και μοναδική φυλή. Αυτή η διαδικασία οδηγεί μοιραία στο στοιχείο της αναγκαιότητας. Ήτοι, η ιστορία εκδιπλώνεται κατ’ ανάγκην με τέτοιο τρόπο, ώσπου να καταλήξει σε ένα οριστικό και αμετάκλητο αποτέλεσμα, προϊόν της βίας και της εγγενούς πάλης της ιστορικής εξέλιξης. Παρατηρούμε δηλαδή μια γραμμική αντίληψη της ιστορίας, εκφρασμένης μέσα στα πλαίσια της εσχατολογίας. Την εντοπίζουμε στην «τελική νίκη» του εθνικοσοσιαλισμού, δηλαδή την οριστική βιολογική εξόντωση του εβραϊκού στοιχείου, γεγονός που θα σηματοδοτούσε την επικράτηση των λευκών και την απαλλαγή της ανθρωπότητας από στοιχεία «εκφυλιστικά». Παρομοίως, ο κομμουνισμός αντιλαμβάνεται τα ιστορικά γεγονότα ως μια αναγκαστική πορεία προς την αταξική κοινωνία, όπου το κράτος θα έχει απονεκρωθεί, οι ανισότητες θα έχουν εξαλειφθεί και όλοι θα απολαμβάνουν πληθώρα αγαθών. Επομένως, ο κόσμος θα καταλήξει κατ’ ανάγκην σε μια ιδεατή κατάσταση, συμβολίζουσα την ολοκλήρωση της ιστορικής εξέλιξης.
Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε την επίδραση αυτής της αναγκαιότητας στην ιδιοσυγκρασία των ατόμων ως πολιτικών υποκειμένων. Το υποκείμενο, καθόσον γίνεται εκπρόσωπος μιας συγκεκριμένης ιδεολογίας που αντιλαμβάνεται την κίνηση του κόσμου ως προδιαγεγραμμένη, θεωρεί τον εαυτό του φορέα και παράγοντα αυτής της ιστορικής εξέλιξης, χάριν της οποίας μπορεί να διαπράξει ακόμα και τα πιο στυγνά εγκλήματα. Η ηθική καταδίκη και ο ψόγος εξαφανίζονται μπροστά στην πραγματοποίηση των «κατηγορικών προσταγών» της ιδεολογίας, καθώς ηθικό είναι μονάχα ό,τι εξυπηρετεί τον σκοπό της. Κατά συνέπεια, τόσο η κομμουνιστική όσο και η εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία εμφανίζεται στα άτομα ως η απόλυτη αλήθεια, διαμέσου της οποίας κινητοποιείται το ανθρώπινο πράττειν πυροδοτώντας ενίοτε την βία και το μίσος, καθώς οποιοσδήποτε εχθρός εκλαμβάνεται ως εμπόδιο της πραγματοποίησης αυτού που ονομάζεται «τελική νίκη» ή «αταξική κοινωνία».
Εν τέλει, δεν είμαστε ειλικρινείς. Ενώ -και δικαίως- καταδικάζουμε με τον πιο απερίφραστο τρόπο τα εγκλήματα πολέμου της ναζιστικής Γερμανίας, δεν πράττουμε το ίδιο για την εγκληματική υπόσταση του κομμουνισμού και ιδιαίτερα το πιο στυγνό προσωπείο του, δηλαδή του σταλινισμού. Για πολύ καιρό είχε αποδοθεί στον κομμουνισμό συγχωροχάρτι για τα εγκλήματά του κατά της ανθρωπότητας μόνο και μόνο επειδή συνέβαλε στην στρατιωτική ήττα του άλλοτε συμμάχου του. Είναι καιρός να κάνουμε ένα βήμα μπροστά ως νέα γενιά και να ταυτίσουμε τις δύο ιδεολογίες, οι οποίες ενίοτε χρησιμοποιούν διαφορετική συνθηματολογία, παραμένουν όμως ουσιακά ταυτόσημες.
Απόφοιτος του τμήματος Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών – Μεταπτυχιακό στη Νεότερη Φιλοσοφία – Υποψήφιος Διδάκτωρ Πολιτικής Φιλοσοφίας
