Σε μία εποχή η οποία μαστίζεται από κρίση αξιών και θεσμών που απειλούν τα θεμέλια της ανθρώπινης κοινωνίας, έχει εμφανιστεί εκ νέου στο προσκήνιο του πανανθρώπινου ενδιαφέροντος η συζήτηση γύρω από την αξία και την σημασία των θεσμών της δημοκρατίας και των συναφών δικαιωμάτων και ελευθεριών που απορρέουν από τους εν λόγω θεσμούς.
Αναφορικά με την ευρωπαϊκή ήπειρο, η οποία αποτελεί και γενέτειρα του δημοκρατικού πολιτεύματος, οι συζητήσεις και οι προβληματισμοί για την κρίση της Δημοκρατίας γίνονται ολοένα και εντονότεροι. Η Δημοκρατία, η οποία «γεννήθηκε» στην Αρχαία Ελλάδα, αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για πολλούς λαούς της Δυτικής, κυρίως, Ευρώπης κατά την διάρκεια του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού να την θεσμοποιήσουν κοινοβουλευτικά με τρόπο επιτυχή.
Το δημοκρατικό πολίτευμα, η τελειότερη μορφή συγκρότησης και οργάνωσης της πολιτείας, διασφαλίζει μία σειρά από αγαθά για τον άνθρωπο-πολίτη. Σε πρώτο πλάνο, κατοχυρώνονται τα ατομικά δικαιώματα και οι ελευθερίες των πολιτών. Αναγνωρίζεται η έννοια του πολίτη, ο οποίος γίνεται αντιληπτός και αντιμετωπίζεται ως μοναδική (πολιτική) οντότητα και του αποτίεται ο ανάλογος σεβασμός. Κάθε άτομο είναι σε θέση να εκφράσει την άποψή του ελεύθερα και να δρα αυτοβούλως χωρίς, ωστόσο, να παραβιάζει τα όρια του συνανθρώπου του και τους θεμελιώδεις νόμους του εκάστοτε δημοκρατικού κράτους.
Εν συνεχεία, το δημοκρατικό πολίτευμα εξασφαλίζει την αντικειμενική και αμερόληπτη απονομή δικαιοσύνης με σκοπό την προστασία των πολιτών. Αξίζει να σημειωθεί στο σημείο αυτό ότι χαρακτηριστικό ενός δημοκρατικού πολιτεύματος είναι και η διάκριση των εξουσιών και η ανεξάρτητη δράση εκάστης, ούτως ώστε η κάθε μορφή εξουσίας να ενεργεί και να λαμβάνει αποφάσεις με τρόπο αμερόληπτο και διαφανή. Επιδιώκεται ο διάλογος των ατόμων σε όλες τις εκφάνσεις του δημόσιου βίου ούτως ώστε να εξασφαλίζεται η συνοχή της κοινωνίας και να αποσοβούνται οι κίνδυνοι οι οποίοι ενδεχομένως τείνουν να κλονίσουν τα δημοκρατικά θεμέλια της κοινωνίας και (ίσως) οδηγήσουν σε πόλωση.
Επιπλέον, το δημοκρατικό πολίτευμα παρέχει ευνοϊκά κίνητρα για την πολιτική ενεργοποίηση του ατόμου και την ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της προσωπικότητάς του και αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την πρόοδο του πολιτισμού. Δημοκρατία, εκτός των άλλων εννοιών και εκφάνσεών της, σημαίνει πρόοδος και σεβασμός στα προϊόντα πνεύματος του κάθε πολίτη, αναγνωρίζοντας και προωθώντας εν παραλλήλω τις ποικίλες πολιτιστικές δραστηριότητες. Τέλος, η Δημοκρατία αναγνωρίζει ένα από τα κεφαλαιώδη και αναφαίρετα δικαιώματα των πολιτών, την δημόσια παιδεία, για αυτό και έχει θεσπίσει την παροχή της για όλους τους πολίτες ανεξαιρέτως μέσα από την καθολική (δημόσια) εκπαίδευση.
Ωστόσο, ο χαρακτήρας που έχει προσλάβει ο σύγχρονος πολιτισμός και εν γένει κοινωνία υποκρύπτει κινδύνους που απειλούν τα δημοκρατικά θεμέλια. Η νοοτροπία της ιδιοτέλειας και του ατομικισμού, η αναλγησία προς τον συνάνθρωπο, η τεχνοκρατική στροφή της κοινωνίας και η αδιαφορία που απορρέει για τα υψηλά δημοκρατικά αγαθά, η απουσία κριτικής σκέψης ως αποτέλεσμα της καθημερινής επαφής του ανθρώπου με δεκάδες μηνύματα και πληροφορίες οι οποίες περιορίζουν την κριτική στάση και σκέψη του καθώς και η απουσία ορθής πολιτικής ενημέρωσης και συμπεριφοράς σε συγκερασμό με την υπακοή στον νόμο από φόβο και όχι λόγω του αισθήματος βαθιάς δικαιοσύνης είναι μόνο μερικά από τα στοιχεία της σημερινής κοινωνίας τα οποία απειλούν να υποβαθμίσουν την σημασία της Δημοκρατίας.
Εν κατακλείδι, η Δημοκρατία απαριθμεί χιλιάδες χρόνια ζωής και έχει αποδειχθεί η τελειότερη μορφή συγκρότησης των ανθρώπινων κοινωνιών. Παρόλα ταύτα, οι σημερινές κοινωνίες και οι κρίσεις θεσμών και αξιών από τις οποίες διέρχονται, λειτουργούν απειλητικά προς την Δημοκρατία. Είναι χρέος του κάθε ατόμου ξεχωριστά αλλά και όλων (των ατόμων) μαζί να δράσουν, ώστε να αποσοβήσουν κάθε ενδεχόμενη απειλή, η οποία τείνει να κλονίσει τα δημοκρατικά θεμέλια των ανθρώπινων κοινωνιών. Χρειάζεται ατομική και συλλογική, ταυτόχρονα, δράση ώστε να οδηγηθούμε επί τα κρείττω προς μία κοινωνία χωρίς κινδύνους για το δημοκρατικό πολίτευμα και τις αξίες αυτού.
Φοιτητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών
