Μας καθίσταται δύσκολο να δούμε την πανδημία του κορωνοϊού από λοιμωξιολογικό πρίσμα. Δεν είμαστε ειδικοί και δεν μας αρέσει να υποκρινόμαστε τους ειδικούς (σε αντίθεση με πολλούς φίλους και μη που ξαφνικά έκαναν διδακτορικό στη λοιμωξιολογία / Που ξέρεις βέβαια; Με τόσες ώρες στο σπίτι ίσως και να είχαν τον χρόνο).
Ακούμε, όπως οι περισσότεροι, τις συμβουλές και τις οδηγίες, τις κατανοούμε και τις ακολουθούμε.
Από την άλλη δεν μπορούμε να μην αντιληφθούμε αυτή τη νέα έκφανση της ζωής μας υπό πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό πρίσμα. Για αυτό το λόγο και για το ευαίσθητο του ζητήματος περιμέναμε να τοποθετηθούμε μετά την εκκίνηση των μέτρων επανεκκίνησης δραστηριοτήτων που θα μας επαναφέρουν στην κανονικότητα.
Πιστεύουμε, βάσει των πρώτων συμπερασμάτων που μπορούν να προκύψουν σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα από μια κρίση, πως το όλο «παιχνίδι» στην προστασία ή μη του κόσμου καθορίστηκε καθαρά από τις πολιτικές αποφάσεις που πάρθηκαν ή παραμελήθηκαν.
Όσο πιο ανοιχτή ήταν η κάθε χώρα να ακούσει του ειδικούς, τόσο καλύτερα αποτελέσματα είχε.
Όσο πιο γρήγορα πάρθηκαν αποφάσεις για μέτρα, τόσο περισσότεροι πολίτες προστατεύτηκαν.
Όσο πιο ακριβής ενημέρωση υπήρχε, τόσο υποβοηθήθηκε η κατάσταση και ευαισθητοποίησε.
Φυσικά πρόκειται για βασικά πολιτειακά στοιχεία: οι ειδικοί, η νομοθέτηση και η ενημέρωση είναι κριτικοί άξονες – και δεν είναι οι μόνοι – που καθορίζουν τη δημόσια πολιτική. Ήδη με αυτές τις βασικές διαπιστώσεις, ήρθαν μάλλον στο νου ορισμένων κάποιες περιπτώσεις επιτυχίας ή αποτυχίας. Βέβαια η δημόσια πολιτική για να λειτουργήσει χρειάζεται πολλά περισσότερα από αποφασιστικότητα και αίσθημα ευθύνης. Χρειάζεται καταρχάς συνεννόηση, συναίνεση και συνεργασία. Συχνά οι υποστηρικτές του ολοκληρωτισμού ασκούν κριτική ακριβώς σε αυτό το σημείο: «Η δημοκρατία αργεί. Γιατί υπάρχουν διαφωνίες.» (Αφελής συλλογισμός προφανώς και χωρίς στέρεο έδαφος, αλλά αν το συνδυάσεις και με λίγο τηλεμάρκετινγκ, δεν πολυφαίνεται το κενό.)
Ας πάρουμε το πράγμα όμως με την σειρά. Ας δούμε τα γεγονότα από την αρχή.
Κίνα
Ένας καινούργιος ιός ξεκινάει, με βάση την επίσημη καταγραφή κρουσμάτων το Δεκέμβριο. Βεβαίως το όλο πράγμα είναι ακόμα και σήμερα θολό και για την ακριβή αρχή και για την ακριβή αιτία, ακόμα και για το πόσοι έχουν πεθάνει ακριβώς στην Κίνα. Έχουμε δηλαδή μία χώρα στην οποία δεν τηρούνται βασικά στοιχεία δημοκρατίας, που ο γιατρός που ξεκίνησε να ασχολείται και να καταπολεμά τον ιό βρίσκεται να πεθαίνει υπό αδιευκρίνιστους όρους, που τα μέτρα ξεκίνησαν, αφού ο κόσμος κλείστηκε στα σπίτια του και που η ενημέρωση, ακόμα και μεταξύ κρατών φαίνεται να συγκρατεί στοιχεία. Αν η Κίνα τότε είχε αντιληφθεί τι διακυβεύεται θα έπρεπε να σφραγίσει τα σύνορα. Η διασπορά ωστόσο υπήρξε. Έφτασε ο ιός στην Ευρώπη με τα αποτελέσματα να είναι γνωστά.
Ιταλία
Η Ιταλία εδώ και χρόνια υποφέρει από μια κυβέρνηση δύο ταχυτήτων η οποία απαρτίζεται από ανθρώπους που συχνά διαφωνούν, που φτάνουν συνεχώς σε κρίσιμες στιγμές διάσπασης με έναν τέως κυβερνητικό εταίρο να προσπαθεί επί μήνες να εκβιάσει εκλογές βάση δημοσκοπικών διαφόρων. Προσθέτοντας στην Ιταλία το δυσθεώρητο οικονομικό φορτίο που κουβαλά (κάθε ομοιότητα με μας τυχαία) η εξίσωση φαντάζει ήδη δύσκολη. Οι Ιταλοί υποτίμησαν τον ιό εξαρχής, εκτέθηκαν σε αυτόν λόγω της εβδομάδας μόδας στο Μιλάνο, δίσταζαν σε κάθε βήμα αποφάσεων μετά τα αρχικά λάθη, επιθυμούσαν πάνω στην κορύφωση της ασθενείας να άρουν το lock down που κερδίθηκε με κόπο και θυσίες εκατοντάδων. Το αποτέλεσμα; Εκατόμβες νεκρών και μια οικονομία σε κακά χάλια. Μόνη παρηγοριά: η αντίστοιχη καταστροφή και σε άλλες χώρες της Ένωσης.
Αγγλία
Η Αγγλία είναι πάντα μια διαφορετική περίπτωση. Είχε μεγαλύτερο χρονικό περιθώριο να αντιδράσει καθώς δεν ήταν από τις πρώτες χώρες που επλήγησαν. Στην απουσία αποτελεσματικού φαρμάκου, εμβολίου καθώς και επιστημονικών στοιχείων για τον ιό, η βρετανική κυβέρνηση αποφάσισε ως καλύτερη τακτική τη βουτιά στο κενό, δηλαδή την έκθεση στον ιό σε όλους πλην των άνω των 65. Μια αντιμετώπιση επίσης χαλαρή με ελλιπή ενημέρωση προς τους πολίτες είχε το αποτέλεσμα οι ηλικιωμένοι να συνεχίσουν κανονικά τις εξόδους τους. Οι νεότεροι επίσης συνέχισαν να νιώθουν άτρωτοι και έτσι κατέληξαν με μεγάλη καθυστέρηση να συμμορφωθούν στην τελική επιβολή μέτρων. Μετά από αρκετές χιλιάδες θύματα η αλλαγή στρατηγικής και το lock down αποτελούσαν μονόδρομο.
Γερμανία
Η σιδηρά κυρία της Ευρώπης είχε και αυτή τις δυσκολίες της. Η Γερμανία, από τις λίγες εύρωστες χώρες, είχε τη δυνατότητα να καλύψει τα πολιτικά της σφάλματα μέσα από την υγιή κρατική δομή της. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Η κυβέρνηση συνεργασίας υπό την Άνγκελα Μέρκελ παρότι καθυστέρησε αρκετά να λάβει τα απαιτούμενα μέτρα, το πλήρωσε λιγότερο ακριβά από τις υπόλοιπες χώρες, καθώς τόσο το σύστημα υγείας όσο και οι τσέπες των Γερμανών έδειξαν να αντέχουν τα χτυπήματα. Το ποσοστό θνητότητας παρέμεινε ένα από τα χαμηλότερα στην ΕΕ και η οικονομία αναχρηματοδοτήθηκε άμεσα και σε άλλα μήκη σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Ωστόσο και πάλι τίθενται πολλά ερωτηματικά σχετικά με την ορθή χρήση των μαθηματικών τύπων. Μετά από σειρά λαθών στις ανακοινώσεις, οι γερμανοί δημοσιογράφοι καταγγέλλουν τη χώρα τους για παραπληροφόρηση.
ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ είναι μια τελείως διαφορετική κατάσταση καθώς η κάθε πολιτεία έχει άλλους βαθμούς ελευθερίας από το πώς φανταζόμαστε. Έχει δική της διοίκηση και νομοθεσία, σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές ή τις ελληνικές περιφέρειες. Σε πρώτη φάση αυτό μεταφράστηκε στο να υπάρχουν κρούσματα μόνο σε συγκεκριμένες πολιτείες όπως η Νέα Υόρκη και η Φλόριντα. Ακολουθεί ένα δεύτερο στοιχείο: Η ασφάλιση στις ΗΠΑ δεν είναι υποχρεωτική με συνέπεια τα δημόσια νοσοκομεία να βρίσκονται υποβαθμισμένα σε σχέση με τα ευρωπαϊκά. Οι χαοτικές διάφορες από πολιτεία σε πολιτεία έφεραν δύο ειδών διαδηλώσεις: Οι μεν ζητούν πιο σκληρά μέτρα, οι δε άρση του lock down και επιστροφή στην εργασία τους. Με τις εκλογές να περιμένουν στη γωνία και τα θύματα συνεχώς να αυξάνονται ο Αμερικανός πρόεδρος βρίσκεται σε δύσκολη θέση καθώς το όχημα δυνητικής επανεκλογής δεν είναι άλλο από την οικονομία. Μια οικονομία που κάθε μέρα αδράνειας την πλήττει περισσότερο.
Ελλάδα
Η μικρή Ελλάδα παρά τις συμπληγάδες της οικονομίας πήρε γενναίες πολιτικές αποφάσεις. Τα στοιχεία του ευρωπαϊκού νότου δείχνουν την πορεία που θα είχαμε σε κάθε άλλη περίπτωση. Το σύστημα υγείας μετά από χρόνια λιτότητας ήταν αρκετά εύθραυστο, όπως εύθραυστη είναι και η οικονομία με το κρατικό χρέος να ξεπερνά το 170% του ΑΕΠ (και αναμένεται πολύ υψηλότερο). Κι όμως. Ο συνδυασμός πολιτικής σταθερότητας αλλά και ταχύτητας αποφάσεων που συχνά χαρακτηρίζουν τις αυτοδύναμες κυβερνήσεις, μπορούν να καταστήσουν μια χώρα φαινομενικά αδύναμη σε πρωτοπορία ίσως αλλά παράδειγμα προς μίμηση για τους κριτικούς της. Το πάλαι πόθεν κατακριτέο σύστημα υγείας άντεξε, οι πολίτες πειθάρχησαν και η Ελλάδα χαίρει διθυραμβικών σχολίων στα μέσα του εξωτερικού.
Με αυτές τις πρώτες σκέψεις μπορούμε να εξάγουμε τα εξής πολιτικά συμπεράσματα:
- Το ότι τα απολυταρχικά καθεστώτα λειτουργούν με ταχύτητα μεγαλύτερη των κατά τα άλλα δυσκίνητων δημοκρατιών, αποτελεί μύθο, καθώς σε κατάσταση εθνικής κρίσης μια δημοκρατική κυβέρνηση μπορεί να συνεχίσει το έργο της με ταχύτητα μέσω Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου αντί των κλασικών ολομελειών του Κοινοβουλίου. Μάλιστα έχουμε την τύχη και το αποδείξαμε ως χώρα.
- Οι απολυταρχικές κυβερνήσεις συχνά στερούμενες της λαϊκής εντολής που χαίρουν οι δημοκρατίες τείνουν να θέσουν ως προτεραιότητα το αλάθητο του ηγέτη και όχι το αίσθημα ευθύνης. Αποτέλεσμα αυτού να οδηγούνται σε ακόμα βαθύτερα λάθη προκειμένου να σκεπάσουν τα πρώτα και το μάρμαρο να το πληρώνει ο κόσμος.
- Τέλος, οι κυβερνήσεις συνεργασίας εμφανίζουν επίσης δυσκαμψία στη διαχείριση κρίσεων καθώς οι δύσκολες λύσεις που συχνά απαιτούνται φέρνουν σε σύγκρουση τα δημοκοπικά συμφέροντα των κομμάτων.
Οι μαγικές λέξεις που συνοψίζουν τα παραπάνω; Σταθερή δημοκρατία με κυβερνητική συναίνεση.
Καθίσταται σαφές πως αν και δεν υπάρχει μαγικό ραβδί και τέλεια διακυβέρνηση, πολιτικά σχήματα που στηρίζονται στην ομόφωνη εκλογή από το λαό τείνουν να είναι πιο υπεύθυνα απέναντι στους πολίτες τους.
Αρχισυντάκτρια Politically Incorrect – Αρθρογράφος – Πολιτικός επιστήμονας
