Γράφει ο Θανάσης Κατσικίδης

Στο νέο αυτό άρθρο παρουσιάζεται η συνέντευξη-συνομιλία μας με τον διακεκριμένο καθηγητή οικονομικών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης κ. Doyne Farmer, η οποία είχε ληφθεί στην προ-κορωνοϊού εποχή. Η συνομιλία μας επικεντρώθηκε στα οικονομικά της πολυπλοκότητας και το πως αυτά μπορούν να βοηθήσουν στην απλοποίηση σύνθετων οικονομικών ερωτημάτων που προκύπτουν στην παγκόσμια οικονομία. Η οικονομική θεωρία της πολυπλοκότητας εστιάζει στην κατανόηση των οικονομικών συστημάτων ως πολύπλοκων συστημάτων που απαρτίζονται από άτομα με μεταβαλλόμενες ενέργειες και στρατηγικές, ανταποκρινόμενες στα αποτελέσματα που αμοιβαία έχουν δημιουργήσει. Για την περαιτέρω κατανόηση των οικονομικών της πολυπλοκότητας πρέπει να βασιστούμε στις ερμηνείες διαφόρων οικονομολόγων, οι οποίοι αποδίδουν τον όρο της πολυπλοκότητας υπό την έννοια πως τα δημιουργούμενα οικονομικά μοτίβα όπως της οικονομικής ανάπτυξης ή ύφεσης χαρακτηρίζονται ως αναδυόμενα φαινόμενα που προκύπτουν από διαφορετικούς δρώντες με ετερογενείς προσδοκίες. Η πολυπλοκότητα του οικονομικού περιβάλλοντος και η υψηλή μεταβλητότητα του βασίζονται σε μια θεμελιώδη αβεβαιότητα και στις τεχνολογικές εξελίξεις εξού και η αδυναμία πρόβλεψης των αποτελεσμάτων από τις προκύπτουσες καταστάσεις. Ο στόχος λοιπόν της προαναφερθείσας οικονομικής θεωρίας είναι η περαιτέρω κατανόηση των αιτιών και των αποτελεσμάτων, ώστε μέσω των παρατηρήσεων των φαινομένων να δίνεται η δυνατότητα πρώιμων προβλέψεων.

Ο εγνωσμένου κύρους Οικονομολόγος του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης κ. Farmer, μέσω παραδείγματος ορμώμενου από την ελληνική μυθολογία και τον Προκρούστη, προσπάθησε να μας εισαγάγει σε αυτήν την πολύ ωραία επιστήμη της οικονομικής ανάλυσης των πολύπλοκων συστημάτων.

Ερώτηση: Πρώτα από όλα, τι είναι τα Procrustean Economics που αναφέρατε στην ομιλία σας;

Απάντηση: Αυτό που προσπαθώ να πω είναι ότι ο Προκρούστης ήταν αυτός που έβαζε τους ανθρώπους να ξαπλώνουν δένοντας τους και εγκαταλείποντας τους, είτε τεμάχιζε τα πόδια τους αφού τα τέντωνε, ώστε να φτιαχτούν όλα (τα σώματα) στο ίδιο μέγεθος. Ας αναγνωρίσουμε πώς όλοι οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί και ας ακολουθήσουμε μια πιο ευέλικτη προσέγγιση στον τρόπο που κάνουμε τα οικονομικά, συμπεριλαμβάνοντας ακόμη και κάτι ιερό, όπως τη μεγιστοποίηση χρησιμότητας που δεν είναι απαραίτητο να τη χρησιμοποιούμε για κάθε πρόβλημα.

Ερώτηση: Σε ποιες οικονομικές θεωρίες βασίζετε την προσέγγισή σας περί οικονομικών πολυπλοκότητας;

Απάντηση: Λοιπόν, νομίζω ότι (αυτή) η οικονομική θεωρία είναι μια αυτόνομη θεωρία που δεν βασίζεται σε άλλες θεωρίες και, όπως νομίζω, το είπα με μια έννοια, μοντελοποιώντας τις αλληλεπιδράσεις των δομικών στοιχείων της οικονομίας στο επίπεδο που συμβαίνουν οι αλληλεπιδράσεις και στη συνέχεια οικοδομώντας την οικονομία από κάτω προς τα πάνω και όχι από πάνω προς τα κάτω.

Ερώτηση: Πώς τα οικονομικά πολυπλοκότητας μπορούν να προσφέρουν νέους τρόπους προσέγγισης των οικονομικών θεωριών και πώς η πολυπλοκότητα μπορεί να επιλύσει την κρίση στα οικονομικά;

Απάντηση: Νομίζω ότι τα οικονομικά πολυπλοκότητας μπορούν να βοηθήσουν να καταστήσουμε τις οικονομικές θεωρίες πιο συμβατές με ό,τι είναι γνωστό από πειράματα σχετικά με την ανθρώπινη συμπεριφορά και μπορεί τελικά να γίνουν καλύτερες προβλέψεις στην οικονομία σχετικά με τις σχέσεις αιτίας-αποτελέσματος και να μας δώσουν έτσι καλύτερη καθοδήγηση στις πολιτικές (που θα ακολουθήσουμε).

Ερώτηση: Πιστεύετε ότι η Ελλάδα αντιμετώπισε οικονομικά προβλήματα εξαιτίας διαφορετικών προσεγγίσεων στα οικονομικά; Από την άποψή σας ποια ήταν τα λάθη μας στον οικονομικό και χρηματοπιστωτικό τομέα;

Απάντηση: Λοιπόν, αυτό είναι ένα μεγάλο ερώτημα. Η Ελλάδα έκανε λάθη που οδήγησαν στην κρίση που έχει να κάνει περισσότερο με τη σχέση, κατά μία έννοια, του πολιτικού συστήματος και της υποβόσκουσας διαφθοράς στην Ελλάδα. Επίσης, ίσως έκανε επιπλέον λάθη στην οικονομική υπέρ-αισιοδοξία, ότι θα υπάρξει πρώιμη άνθηση της χρονιάς, ξέρεις ότι μετά την ένταξή σας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (αυτή η άνθηση) θα συνεχιστεί για πάντα και έτσι προγραμμάτισαν με αισιοδοξία το μέλλον. Τώρα, όταν συνέβη η κρίση, νομίζω ότι τα λάθη ήταν περισσότερα από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο να σκεφτώ ότι η λιτότητα παρέχει λύσεις στο πρόβλημα, που ξέρετε ότι ήταν αρκετά εξυπηρετική εκ μέρους των Γερμανών και μη ρεαλιστική, η οποία είπε ότι νομίζω ότι είναι το σωστό. Η απάντηση θα ήταν να προσφέρει περισσότερη βοήθεια, αλλά ταυτόχρονα να επιβάλει περισσότερες διαρθρωτικές αλλαγές και διαρθρωτικές αλλαγές στη γραφειοκρατία της κυβέρνησης και να ωθήσει μηχανισμούς που θα τεθούν σε μέρη, οι οποίοι θα μπορούσαν πραγματικά να συγκρατήσουν τη διαφθορά.

Ερώτηση: Πιστεύετε ότι η προσέγγισή σας σχετικά με τα σύνθετα οικονομικά θα μπορούσε να βοηθήσει την Ελλάδα να διαχειριστεί τα προβλήματά της ταχύτερα και με θετικά αποτελέσματα;

Απάντηση: Νομίζω τελικά ναι. Νομίζω ότι εν μέρει η Ελλάδα πρέπει να σκέφτεται για τη μακροπρόθεσμη στρατηγική ανάπτυξης της. Σε ποιες βιομηχανίες πρέπει να συνεισφέρει και δεν νομίζω ότι η σωστή απάντηση είναι να τα αφήσουμε όλα στην ελεύθερη αγορά. Αν κοιτάξουμε πίσω την ιστορία, είναι απολύτως σαφές ότι χώρες που έχουν πετύχει όπως η Νότια Κορέα, η Ταϊβάν είχαν πολύ προγραμματισμένες οικονομίες και έχουν λάβει τα σωστά βήματα για την ανάπτυξη της οικονομίας τους και τις κατευθύνσεις που έχουν νόημα, για αυτό νομίζω ότι τα οικονομικά της πολυπλοκότητας θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην κατανόηση της θέσης των Ελλήνων στην παγκόσμια οικονομία και να βοηθήσουν την Ελλάδα να αναπτυχθεί με πιο παραγωγικό τρόπο και να προχωρήσει.

Εμείς με τη σειρά μας να ευχαριστήσουμε τον κ. Farmer για την τιμή που μας έκανε να μας αναλύσει τη θεωρία των οικονομικών της πολυπλοκότητας, καθώς και να μας δώσει μια διαφωτιστική προσέγγιση των λαθών της χώρας μας στο χώρο της οικονομίας και στο πως πρέπει να πορευτούμε στο μέλλον. Ίσως αν επικεντρωνόμασταν περισσότερο στην ουσία της οικονομίας και τη δομής της, ώστε να ακολουθούμε ευλαβικά και με σύνεση τις μεταβολές της να κατορθώναμε τη δημιουργία υγιών συνθηκών ανάπτυξης της χώρας μας.