Είναι μερικές φορές που οι σκέψεις σου σε κατακλύζουν. Είναι αυτές οι φορές που ενώ κάνεις μία δουλειά ξαφνικά το μυαλό σου χάνεται, κάθεσαι πίσω, και αφήνεις τυχαίες σκέψεις να σου κυριεύσουν τον εγκέφαλο και να σε ταξιδέψουν… Είναι εκείνες οι ώρες που ενώ τρέχεις τον μαραθώνιο, ξαφνικά νιώθεις τον κόσμο γύρω σου να σταματάει, και αρχίζεις και κόβεις ταχύτητα, σαν να έχουν μπει όλα σε slow motion. Είναι εκείνη την στιγμή που κάνεις λίγο στην άκρη και ξεκινάς να αμφισβητείς τα πάντα, τις επιλογές σου, τις απόψεις σου, την κοινωνία σου, την ιστορία σου, ως άτομο και ως είδος. Μία τέτοια ημέρα ήταν και η χθεσινή.
Σαν εχθές συνέβησαν 2 κοσμοϊστορικά γεγονότα. Ήταν 9 Νοεμβρίου του 1938 όταν το σκοτάδι και το κρύο έπεσαν σαν πέπλο πάνω στο Βερολίνο. Η ησυχία, όμως, δεν θα κρατούσε για πολύ. Εκείνη τη νύχτα, κάθε Εβραίος στην Γερμανία βίωσε αυτό που ήξερε ήδη από το 1933 ότι ερχόταν. Γείτονες έγιναν εχθροί, φίλοι έγιναν άγνωστοι όταν παραστρατιωτικοί και πολίτες άρχισαν να καίνε, να καταστρέφουν και να λεηλατούν κάθε επιχείρηση που άνηκε σε Εβραίο σε ολόκληρη τη Γερμανία (που τότε περιελάμβανε και την Αυστρία και την Σουδητία) και την Ελεύθερη Πόλη του Ντάνσιγκ (Γκντασκ). Ήταν, επίσης 9 Νοεμβρίου του 1989 όταν οι Βερολινέζοι Γερμανοί, για μία ακόμη φορά ξεχύθηκαν στους δρόμους. Αυτή την φορά, όμως δεν ήταν για να σκοτώσουν, ούτε να λεηλατήσουν. Αυτή τη φορά ήταν για να ρίξουν το Τείχος που για 28 χρόνια δέσποζε και δίχαζε το ελεύθερο και το ανελεύθερο Βερολίνο.
Τα δύο αυτά γεγονότα που τόσο τυχαία συνέπεσαν την ίδια μέρα σηματοδοτούν την αρχή ενός εγκλήματος και το τέλος ενός άλλου. Το 1938 οι Εβραίοι στην Γερμανία ήξεραν τι ερχόταν. Το 1935 είχαν παραγκωνιστεί από την κοινωνία, ενώ ήξεραν ήδη από παλαιότερα για τις αντισημιτικές τάσεις του Φύρερ. Το τι ακολούθησε το ξέρουμε όλοι: Διωγμοί, δολοφονίες, ανθρωποκυνηγητά, μαζικές εξοντώσεις, εγκλήματα κατά του ανθρώπινου γένους. Όλα ξεκίνησαν εκεί, στο κρύο βράδυ της ενάτης Νοεμβρίου. Το 1989 οι Βερολινέζοι έμαθαν τα νέα. Ήδη η παρακμή του Κόκκινου Φασισμού στην Ανατολική Ευρώπη ήταν πρόδηλη. Η Πολωνία είχε ελευθερωθεί από τον Ιούνιο. Τον ίδιο μήνα οι Ούγγροι έριξαν τον ηλεκτροφόρο φράχτη στα σύνορα με την Αυστρία και χιλιάδες Γερμανών ξέφυγαν από την δυστυχία του Κομμουνισμού. Τον Οκτώβρη σχεδόν 500.000 Βερολινέζοι της Ανατολής ξεχύθηκαν στους δρόμους απαιτώντας την ελευθερία τους. Ένα μήνα μετά και με το Politburo ανίκανο να αντιταχθεί στους πολίτες, ο λαός του Βερολίνου ενώνεται ξανά.
Τα δύο συμβάντα μεταξύ τους δεν έχουν κάποια έντονη σχέση. Μαρτυρούν, όμως, το πόσο πολύ μπορεί να αλλάξει η ίδια κοινωνία μέσα σε 60 χρόνια. Μέσα σε 60 χρόνια, η Γερμανία από φασιστική δικτατορία, κατεχόμενο κράτος, διχοτομημένο κράτος και ξανά επανενωμένη δημοκρατία. Μέσα σε 60 χρόνια οι Γερμανοί από ηττημένοι, έγιναν εγκληματίες, διχασμένοι και υποτελείς της κομμουνιστικής δικτατορίας και εν τέλει ελεύθεροι και ενωμένοι. Μέσα σε 60 χρόνια οι εχθροί της Γερμανίας από Εβραίοι, έγιναν οι Δυτικοί (για την Ανατολή), οι Ανατολικοί (για την Δύση), και εν τέλει οι ίδιοι τους οι εαυτοί και το παρελθόν τους.
Την χθεσινή ημέρα την έχουμε ξεχάσει αρκετά και αρκετοί. Οι νεότερες γενιές δεν μάθαμε ποτέ τα εγκλήματα των μαύρων και των κόκκινων φασιστών. Μάθαμε μόνο τα λάθη της δημοκρατίας μας. Της προβληματικής, παρακμάζουσας φιλελεύθερης δημοκρατίας μας. Το χειρότερο, όμως είναι ότι ξεχάσαμε τα κεκτημένα μας. Ξεχάσαμε τις ελευθερίες που έχουμε σε αυτή την δημοκρατία. Την δυνατότητα να έχουμε το σπίτι μας ως φρούριό μας και να μην το προσβάλλει το κράτος επειδή διαφωνούμε με το κυβερνών κόμμα. Το δικαίωμα να βγαίνουμε να διαδηλώνουμε και να μην ανοίγει πυρ η αστυνομία δολοφονώντας εκατοντάδες. Το δικαίωμα να μπορούμε να αμφισβητούμε το ίδιο το πολίτευμα. Αυτή είναι η μαγεία της Δημοκρατίας. Αυτή την μαγεία δεν βίωσε ο Εβραίος από το 1938 ως το 1945 (στην καλύτερη) και ο «Ανατολικο-Βερολινέζος» από το 1945 μέχρι το 1989. Και είναι εκπληκτικό, αν κάτσει και το σκεφτεί κανείς, πόσο εύκολα μπορεί να αλλάξει μία κοινωνία σε λιγότερο από μία ζωή. Ένας Σάξονας που θα είχε γεννηθεί το 1922, θα είχε βιώσει οικονομική καταστροφή, δικτατορία, πόλεμο, ήττα, κατοχή και ξανά δικτατορία και δεν θα ήταν καν 30. Μέχρι τα 80 του (το 2002) θα είχε βιώσει φασισμό, κομμουνισμό και δημοκρατία.
Μερικές φορές, πρέπει να παίρνουμε τον χρόνο μας και να διαβάζουμε με άλλο μάτι την ιστορία. Δεν είναι μόνο τα γεγονότα. Είναι και τα μαθήματα που παίρνουμε από αυτά τα γεγονότα, και αυτά, μόνο ο εαυτός μπορεί να μας τα διδάξει, κανένας καθηγητής, κανένας δάσκαλος. Είναι η ενσυναίσθηση. Αυτό το κρυφό διαμαντάκι του ελληνικού λεξιλογίου που έχουμε ξεχάσει να χρησιμοποιούμε, και πρέπει επειγόντως να το θυμηθούμε, είτε αφορά την ιστορία, είτε τις ίδιες μας, τις καθημερινές μας ζωές.
Πολιτικός επιστήμονας, Ιστορικός και Αρθρογράφος – Πολιτικός Αναλυτής
